Vishwakarma Yojana : विश्वकर्मा योजना 17 सप्टेंबरपासून लागू

Vishwakarma Yojana : देशाच्या ग्रामीण आणि शहरी भागातील पारंपरिक हस्त-कलाकार आणि कारागिरांना सहाय्य देण्यासाठी पीएम विश्वकर्मा योजनेला (PM Vishwakarma Yojana) केंद्रीय मंत्रिमंडळानं मंजुरी दिली आहे. या योजनेसाठी एकूण 13 हजार कोटी रुपयांचा खर्च अपेक्षित असून पहिल्या टप्प्यात अठरा पारंपरिक उद्योगांचा समावेश करण्यात आल्याची माहिती सरकारच्या वतीनं देण्यात आली आहे.

17 सप्टेंबरपासून योजना लागू

स्वातंत्र्य दिनानिमित्त देशाला संबोधित करताना पंतप्रधान मोदी यांनी (PM Modi) पारंपारिक कौशल्य असलेल्या लोकांना, लहान उद्योजकांसाठी विश्वकर्मा योजनेची (Vishwakarma Yojana) घोषणा केली होती. या योजनेला आता केंद्रीय मंत्रिमंडळाने मंजुरी दिली आहे. कॅबिनेट मिटिंगमध्ये अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले. विश्वकर्मा योजना ही 17 सप्टेंबर 2023 पासून म्हणजेच भगवान विश्वकर्मा यांच्या जयंतीच्या दिवशी सुरु झाली आहे.

विश्वकर्मा योजना कारागिरांच्या उत्पादनांचा आणि सेवांचा दर्जा सुधारण्यावर आणि त्यांच्या उत्पादनांना देशांतर्गत आणि जागतिक स्तरावर लोकांपर्यंत पोहोचवण्यावर भर देणार आहे.

पहिल्या टप्प्यात या 18 पारंपरिक उद्योगांचा समावेश

ही योजना देशाच्या ग्रामीण आणि शहरी भागातील हस्त-कलाकार आणि कारागिरांना मदत करेल. पीएम विश्वकर्मा योजनेच्या पहिल्या टप्प्यात अठरा पारंपरिक उद्योगांचा समावेश केला जाणार आहे. यामध्ये

• सुतार
• होडी बांधणी कारागीर
• चिलखत बनवणारे
• लोहार
• हातोडी आणि अवजार संच बनवणारे
• कुलूप बनवणारे
• सोनार
• कुंभार
• शिल्पकार (मूर्तिकार, दगडी कोरीव काम), पाथरवट (दगड फोडणारे)
• चर्मकार (पादत्राणे कारागीर)
• मेस्त्री
• टोपल्या/चटया /झाडू/ कॉयर साहित्य कारागीर
• बाहुल्या आणि खेळणी (पारंपरिक) बनवणारे
• न्हावी (केश कर्तनकार)
• फुलांचे हार बनवणारे कारागीर
• परीट (धोबी)
• शिंपी आणि
• मासेमारचे जाळे विणणारे.

हे ही वाचा : प्रधानमंत्री मुद्रा योजना

पारंपारिक कारागिरांना सक्षम बनवण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलताना, भारताच्या केंद्रीय मंत्रिमंडळाने प्रधानमंत्री विश्वकर्मा योजनेला मंजुरी दिली आहे. 13,000 कोटी रुपयांच्या बजेटसह, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी त्यांच्या स्वातंत्र्यदिनाच्या भाषणात सादर केलेली ही अभिनव योजना जुन्या कौशल्यांना नवसंजीवनी प्रदान करणार आहे.

योजनेची वैशिष्ट्ये

पीएम विश्वकर्मा योजनेची वैशिष्ट्ये खालील प्रमाणे असतील:

पारंपारिक व्यापार कव्हरेज:

पीएम विश्वकर्मा योजनेचे केंद्र ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचा कणा असलेल्या 18 पारंपारिक व्यापारांचे समर्थन आणि पालनपोषण करण्याच्या वचनबद्धतेमध्ये आहे. “गुरु-शिष्य परंपरेत” खोलवर रुजलेला हा उपक्रम पिढ्यानपिढ्या या कलाकुसर करणाऱ्या कारागिरांच्या कौशल्याची कबुली देतो.

आर्थिक परिव्यय:

13,000 कोटी रुपयांच्या भक्कम आर्थिक परिव्ययासह, ही योजना सुतारकाम, मातीची भांडी, टेलरिंग आणि बरेच काही यासारख्या व्यवसायांचा समावेश करते. हे व्यवहार केवळ कौशल्ये नाहीत; ते आपल्या सांस्कृतिक वारशाचा अविभाज्य भाग आहेत. त्यांना पुनरुज्जीवित करणे आणि आजच्या जगात त्यांची भरभराट होणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

ओळख आणि प्रमाणन:

ही योजना कारागिरांना प्रतिष्ठित पीएम विश्वकर्मा प्रमाणपत्र आणि ओळखपत्र देखील प्रदान करेल. ही ओळख केवळ त्यांच्या समर्पणाचा सन्मान करणारी आहे आणि त्यामुळे त्यांची व्यावसायिक ओळखही मजबूत होणार आहे.

क्रेडिट सपोर्ट:

कारागीर त्यांचे काम सुरु करण्यासाठी पहिल्या टप्प्यात रु. 1 लाख आणि दुसर्‍या टप्प्यात रु. 2 लाखांपर्यंतचे क्रेडिट सपोर्ट घेऊ शकतात. आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे या साठी अगदी कमी म्हणजे फक्त 5% व्याज दर असेल.

कौशल्य संवर्धन आणि आधुनिक साधने:

ही योजना केवळ आर्थिक मदतीसाठी नाही. तर आर्थिक सक्षमीकरणाबद्दल आहे. कारागिरांना कौशल्य वृद्धी, टूलकिटचा वापर, डिजिटल व्यवहार स्वीकारण्यासाठी प्रोत्साहन आणि मार्केटिंग सपोर्ट (विपणन समर्थन) ला चालना देण्याची ही संधी असेल.

प्रशिक्षण आणि स्टायपेंड:

कौशल्य विकास कार्यक्रमांमध्ये मूलभूत आणि प्रगत प्रशिक्षण दोन्ही समाविष्ट आहेत. यात सहभागी होणारे कारागीर त्यांच्या प्रशिक्षण कालावधीत दररोज 500 रुपयांचा स्टायपेंड मिळण्यास पात्र आहेत.

आधुनिक साधने आणि उपकरणे:

आधुनिक साधने, त्यांची कार्यक्षमता आणि उत्पादकता वाढवण्यासाठी लाभार्थी ₹15,000 पर्यंतच्या आर्थिक सहाय्यासाठी पात्र आहेत.

गुणवत्ता सुधारणा:

कारागीर आणि कारागीरांनी तयार केलेली उत्पादने आणि सेवांची गुणवत्ता सुधारणे आणि जागतिक स्तरावर पोहोचवणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. हे देशांतर्गत आणि जागतिक मूल्य शृंखलांमध्ये त्यांच्या एकत्रीकरणावर भर देते.

पीएम विश्वकर्मा योजनेचे फायदे

पंतप्रधान विश्वकर्मा योजनेचा प्रभाव दूरवर पसरलेला आहे.

विविध व्यवसाय:

शिंपी आणि सुतारांपासून ते लोहार आणि कुंभारांपर्यंत, ही योजना विविध व्यवसायांना स्पर्श करते आणि जुन्या कलाकुसरांना नवीन जीवन देते.

शहरी आणि ग्रामीण समावेशकता:

हा उपक्रम कुठल्याही एका भौगोलिक क्षेत्रापुरता मर्यादित नाही. हे शहरी आणि ग्रामीण दोन्ही भागात हजारो लोकांसाठी रोजगाराच्या संधीं देते.

एमएसएमई क्षेत्रात एकत्रीकरण:

कारागिरांना सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (MSME) क्षेत्रात समाकलित करून, योजना त्यांची दृश्यमानता आणि संसाधनांमध्ये प्रवेश वाढवते.

स्वयंरोजगाराला प्रोत्साहन देणे:

पारंपारिक मजुरांना त्यांची कौशल्ये आणि कलाकुसर वापरण्याचे मार्ग सापडल्याने स्वयंरोजगाराला गती मिळते.

राहणीमानाचा दर्जा वाढवणे:

15,000 ते रु. 1 लाख पर्यंतची आर्थिक मदत गेम चेंजर आहे, जी कारागिरांचे जीवनमान उंचावण्याचे आश्वासन देते.

पात्रता निकष

भारतीय नागरिकत्व:

पीएम विश्वकर्मा कौशल सन्मान योजनेचा लाभ फक्त भारतीय नागरिकांना घेता येणार आहे त्यामुळे अर्जदार हा भारताचा नागरिक असणे आवश्यक आहे.

कारागीर किंवा कारागीर:

विश्वकर्मा कौशल सन्मान योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदार पारंपारिक कारागीर किंवा कारागीर असावा.

वयोमर्यादा नाही:

योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी वयाचे कोणतेही बंधन नाही.

निष्कर्ष

प्रधान मंत्री विश्वकर्मा योजना ही भारताच्या कारागिरीच्या वारशाला दिलेली श्रद्धांजली आहे. हे केवळ आर्थिक मदतीचे नाही; हे आपल्या वारशाचे रक्षण करणे, उपजीविका प्रज्वलित करणे आणि जादू निर्माण करणार्‍या हातांचा सन्मान करणे याबद्दल आहे. ही योजना केवळ परिवर्तन करणारी नाही; येणाऱ्या कारागिरांच्या पिढ्यांसाठी हा आशेचा किरण आहे.