Sandwich Generation: सँडविच जनरेशन आणि Smart समतोल

Sandwich Generation: जर तुम्ही अशी व्यक्ती असाल ज्याला तुमच्या मुलांची तसेच तुमच्या वृद्ध पालकांची काळजी घ्यायची असेल, तर तुमच्या खांद्यावर आधीच खूप जबाबदाऱ्या आहेत. तुम्ही तुमच्या पालकांच्या आणि मुलांच्या भावनिक आणि आर्थिक जबाबदाऱ्या सांभाळत असल्याने, तुम्ही अधिकृतपणे ‘सँडविच जनरेशन’ (Sandwich Generation) चा एक भाग आहात.

Sandwich Generation: सँडविच जनरेशन

“सँडविच जनरेशन” (Sandwich Generation) हे कुटुंबातील असे सदस्य आहेत ज्यांच्यावर पालक आणि त्यांच्या वाढत्या मुलांची जबाबदारी असते. एका सर्वेक्षणात असे आढळून आले की भारतातील सँडविच पिढीतील 89 टक्के (वय 35 ते 49 वर्षे वयोगटातील) काही प्रमाणात तणावग्रस्त आहेत. माणूस माध्यम वयात असताना त्याच्यावर मुलांची आणि त्याच्या पालकांची अशी दुहेरी जबाबदारी असते. या दोन्ही जबाबदाऱ्या एकत्रितपणे पार पाडणे हे कौशल्याचे काम आहे पण परंतु दूरदृष्टी आणि शिस्त या दोन गुणांच्या आधारे भूतकाळ आणि भविष्यातील हा समतोल साधणे सहज शक्य आहे.

मुळातच वडील होणे ही एक आव्हानात्मक भूमिका आहे. तुम्ही तुमच्या मुलांसाठी तुम्ही जणू एक सुपर मॅन असता. एक मित्र, प्रशिक्षक आणि सल्लागार अशा अनेक भूमिका तुम्ही पार पाडत असता. मुलांच्या अनेक कलागुणांना आकार देण्याची तुमची धडपड सुरु असते आणि या प्रवासात तुम्हाला त्यांना कधी नेता म्हणून कधी समर्थक म्हणून अनेक वेळा साथ द्यावी लागते. असे म्हणतात की, तुमचे वडीलच बरोबर होते हे तुमच्या लक्षात येईपर्यंत तुम्ही स्वतः वडील झालेले असता आणि तुमचं मुल तुम्हाला चुकीचे समजू लागलं असतं. वयाच्या चाळीशीत आल्यानंतर वडिलांनी घेतलेले निर्णय त्यांनी का आणि कसे घेतले हे तुम्ही समजू लागले असता त्याच बरोबर तेच किंवा परिस्थितीनुसार अनेक नवीन निर्णय तुमच्या मुलांसाठी घेण्याची वेळ तुमच्यावर असते.

तुमची चाळीशीत आल्यानंतर एकीकडे, तुम्हाला तुमच्या मुलाचे भविष्य सुरक्षित करायचे आहे आणि दुसरीकडे, तुमच्या पालकांची त्यांच्या उतारवयात काळजी घ्यायची आहेआणि दैनंदिन जीवनातल्या गरजा सांभाळून तुम्हाला हे सगळं करायचं आहे. अशा वेळी योग्य नियोजन आणि शिस्त तुम्हाला निश्चित फायद्याचे ठरेल.

हे ही वाचा: मूनलाइटिंग – समर्थन, विरोध आणि कारणे

मुलांच्या भविष्याचे नियोजन कसे करावे?

पालक नेहमीच आपल्या मुलांना सर्वोत्तम देण्याचा प्रयत्न करतात. तथापि, मुलाचे संगोपन करण्यासाठी अनेक खर्च येतात, ज्यात शालेय शिक्षण, आरोग्य, खेळ, छंद आणि मनोरंजन यासारख्या गोष्टींचा समावेश होतो. त्यामुळे तुमचे आर्थिक नियोजन लवकर सुरू करणे महत्त्वाचे आहे. या दिशेने एक महत्त्वाची पहिली पायरी म्हणजे तुमची उद्दिष्टे ओळखणे आणि ती पूर्ण करण्यासाठी आवश्यक असलेली रक्कम निश्चित करणे. एक पालक म्हणून तुमच्या मुलाच्या जीवनात तुम्ही अपेक्षित असलेले दोन महत्त्वाचे खर्च म्हणजे उच्च शिक्षण आणि लग्न. या दोन उद्दिष्टांसाठी पैसे वाचवण्यासाठी, ध्येय-आधारित पोर्टफोलिओ बांधणी आणि त्यासाठी लागणारी कार्यक्षम मालमत्ता निर्माण करणे महत्वाचे आहे. तुमच्या जोखमीच्या क्षमतेनुसार त्यात किती गुंतवणूक करावी ते ठरवावे लागेल. यासाठी जेव्हा तुमचे मूल 10 वर्षांपेक्षा कमी वयाचे असेल तेव्हापासून सुरवात करावी. त्यामुळे तुम्हाला तुमचे ध्येय गाठण्यासाठी पुरेसा वेळ देईल.

उच्च शिक्षण:

उच्च शिक्षणासाठी पैसे वाचवताना, तुमच्या मुलाला कॉलेजमध्ये प्रवेश घेताना किती रक्कम लागेल ते ठरवा. हे तुमच्या मुलाच्या शैक्षणिक निवडी, विद्यापीठ आणि स्थान (भारत किंवा परदेशात) यावर अवलंबून आहे. तुम्ही तुमच्या मुलाच्या परदेशातील शिक्षणाची योजना करत आहात याचा विचार करा, ज्यामध्ये यूएस मधील आयव्ही लीग कॉलेजमध्ये पदवी आणि पदव्युत्तर शिक्षण आहे. यूएस सारख्या देशात UG+PG ची फी वाढ आणि चलन दरातील फरक लक्षात घेता सहज 4 कोटी रुपये किंवा त्याहून अधिक खर्च येतो. एवढा मोठा निधी वाचवण्यासाठी तुम्हाला ठोस आर्थिक नियोजनाची गरज आहे.

लग्न:

तुमच्या मुलाच्या लग्नासाठी बचत करण्यावरही हेच लागू होते. वडील असल्याने मुलांचे, विशेषत: मुलीचे लग्न तुमच्या हृदयाच्या खूप जवळ असण्याची शक्यता आहे. आपल्या मुलांसाठी स्वप्नातील लग्न परवडण्यास सक्षम होण्यासाठी आपण आपल्या सामर्थ्यात सर्वकाही करू इच्छित असाल. अनेक संस्कृतींमध्ये, सोने किंवा रिअल इस्टेट यासारख्या विशिष्ट स्तरावरील मालमत्तेला विशेष महत्त्व असते, विशेषत: मुलींच्या लग्नाच्या बाबतीत. सर्वसाधारणपणे विवाह सोहळा हा महागडा प्रसंग आहे आणि त्यामुळे हे उद्दिष्ट पूर्ण करण्यासाठी तुम्हाला समर्पितपणे योजना आखणे आवश्यक आहे. या आर्थिक नियोजना होताना पाहणे तुमच्या मुलांसाठीही महत्त्वाचा धडा असेल.

उतारवयात पालकांची काळजी कशी घ्याल?

तुमचे वय चाळीशीत असल्याने, आता तुमची जबादारी फक्त तुमच्या मुलांएवढीच नाही तर तुमच्या पालकांसाठी देखील आहे. तुम्हाला तुमच्या पालकांसाठी असलेल्या दोन प्रमुख चिंता असू शकतात:

i) उत्पन्नाचा नियमित प्रवाह

ii ) वैद्यकीय खर्च.

नियमित उत्पन्न:

तुमच्या वडिलांना/पालकांसाठी स्थिर उत्पन्नाचा प्रवाह सुनिश्चित करण्यासाठी, तुम्ही कर्जाचे पर्याय निवडू शकता जसे की ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना, ज्येष्ठ नागरिक मुदत ठेवी आणि सरकारी योजना जसे की प्रधानमंत्री वय वंदना योजना. तुमच्यासाठी गुंतवणुकीचा दुसरा पर्याय कमी ते मध्यम जोखीम असलेले म्युच्युअल फंड किंवा नियमित उत्पन्नाचे आश्वासन देणारी इतर इक्विटी साधने असू शकतात. म्युच्युअल फंडातून नियमितपणे पैसे काढण्यासाठी पद्धतशीर पैसे काढण्याची योजना (Systematic withdrawal plan) वापरली जाऊ शकते.

वैद्यकीय आकस्मिकता:

वैद्यकीय आणीबाणीमध्ये सर्वात चांगल्या आर्थिक योजना देखील मार्गी लावण्याची आणि सर्व बचत एकाच वेळी नष्ट करण्याची क्षमता असते. वैद्यकीय महागाई चिंताजनक दराने वाढत आहे आणि म्हणूनच, आरोग्य विमा पूर्णपणे आवश्यक आहे. हे देखील लक्षात घेतले पाहिजे की आरोग्य सेवा खर्च जास्त आहेत, विशेषतः ज्येष्ठ नागरिकांसाठी.

एखाद्याची आर्थिक स्थिती योग्य स्थितीत ठेवण्यासाठी,आरोग्य विमा घेणे आवश्यक आहे. त्यासाठी तुम्ही असा फॅमिली फ्लोटर प्लॅन निवडू शकता ज्यात पालकांसह कुटुंबातील सर्व सदस्यांना कव्हरेज मिळते. फॅमिली फ्लोटर योजनेसोबत, गंभीर आजार विमा योजनेचा लाभ घेणेही आवश्यक आहे. फॅमिली फ्लोटर प्लॅन्सच्या फक्त हॉस्पिटलायझेशन खर्चाची परतफेड करतात परंतु गंभीर आजार योजना ही निश्चित-लाभ देणाऱ्या पॉलिसीज असतात ज्या कॅन्सर, स्ट्रोक इ.सारख्या गंभीर आजाराचे निदान झाल्यावर पॉलिसीमध्ये नमूद केल्याप्रमाणे एकरकमी पैसे देतात.

तुमच्या पालकांच्या वैद्यकीय आकस्मिक परिस्थितींवर लक्ष ठेवा आणि त्यांच्या आरोग्य विमा निधीत त्यांची तब्येत आणि वयोमानानुसार वाढ करीत राहा. काहीवेळा गंभीर आजारांमुळे, 60 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या व्यक्तींसाठी वैद्यकीय खर्च वाढतो. आर्थिक नियोजनादरम्यान या खर्चाचा हिशेब न ठेवल्यास तुमच्या खिशाला भोक पडू शकते. तुमच्या पालकांना वार्षिक आरोग्य तपासणीसाठी घेऊन जा आणि कोणत्याही वैद्यकीय आणीबाणीपासून त्यांचे आणि स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी त्यांच्यासाठी मोठे आरोग्य विमा कवच घ्या.

आर्थिक समतोल

तुमच्या पालकांच्या नंतरच्या वर्षांसाठी नियोजन केल्याने त्यांना स्वावलंबी जीवन जगण्यास मदत होईल. ते आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आहेत ही बाब तुम्हाला चिंतामुक्त देखील ठेवेल. तुमचे मूल आणि पालक यांच्यात आर्थिकदृष्ट्या समतोल राखण्याचे आव्हान तुमच्याकडे आहे. तुम्हाला तुमच्या मुलांना आणि पालकांना आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित करायचे आहे. त्यासोबत तुम्हाला तुमचे स्वतःचे जीवन ध्येयही गाठायचे आहे. त्यासाठी तुमच्या गुंतवणुकीची वेळ आणि नियोजन हे अतिशय महत्त्वाचे घटक आहेत. तुमच्‍या मुलांसाठी आणि पालकांसाठी बचत करण्‍यासाठी अनेकदा वेगवेगळ्या कालमर्यादा आणि प्राधान्यक्रम पाहणे आवश्‍यक असते. त्यामुळे, या उद्दिष्टांसाठी योजना आखण्यात मदत करण्यासाठी आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घेणे कधीही चांगले.

तुम्ही दोन्ही पोर्टफोलिओ वेगळे ठेवा जेणेकरून त्यांच्या प्रगतीचा मागोवा तुम्ही सहजपणे घेऊ शकता आणि वेळोवेळी त्यांचे पुनर्मूल्यांकन आणि सहजतेने पुनर्संतुलन करू शकता. गुंतवणुक सहज व्हावी यासाठी तुमचा पोर्टफोलिओतली गुंतवणूक संपूर्ण कॅलेंडरमध्ये विभागा. उदाहरणार्थ, तुम्ही दोन्ही पोर्टफोलिओसाठी द्विवार्षिक पेमेंट निवडले असल्यास, पहिल्यासाठी मार्च आणि सप्टेंबरमध्ये पेमेंट आहे आणि दुसऱ्यासाठी जून आणि डिसेंबरमध्ये देय आहे याची खात्री करा. हे तुम्हाला शिस्तबद्ध आणि तणावमुक्त राहण्यास मदत करेलच आणि त्याच बरोबर मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक करण्याच्या ओझ्यापासूनही वाचवेल. हे करताना इस्टेट नियोजन करणे देखील उचित ठरेल.

इमर्जन्सी कॉर्पस सेट करा

सामान्य परिस्थितीतही आपत्कालीन कॉर्पस गरजेचे आहेच, परंतु सँडविच पिढीतील लोकांसाठी त्याचे महत्त्व अधिक आहे. अचानक नोकरी गमावणे किंवा अपघातामुळे कामावरून तात्पुरता ब्रेक होणे अशा कठीण काळात या आपत्कालीन निधीचा उपयोग होतो. हे कॉर्पस सर्व आवश्यक गरजांची काळजी घेते.

साधारणपणे, सहा महिन्यांच्या खर्चाची काळजी घेऊन आपत्कालीन निधी तयार करणे उचित आहे परंतु सँडविच पिढीसाठी, एक वर्षाच्या जवळ कॉर्पस तयार करणे आदर्श आहे. याचे कारण त्यांच्या पालकांना आधार देण्याची अतिरिक्त जबाबदारी आहे. लिक्विड फंड हा कॉर्पस सेट करण्यासाठी एक उत्तम ऑप्शन आहे कारण ते बँक बचत खात्यापेक्षा जास्त परतावा देतात. हे फंड 91 दिवसांच्या मॅच्युरिटी कालावधीसह साधनांमध्ये गुंतवणूक करतात. या फंडांमधील पद्धतशीर गुंतवणूक योजना (SIP) एखाद्याला आपत्कालीन परिस्थितीसाठी बफर तयार करण्यात मदत करू शकते.

निष्कर्ष:

एखाद्या सैनिकाप्रमाणे, पालक नेहमीच आपले कर्तव्य बजावत राहतात. तथापि, प्रत्येक वर्षी, महागाईमुळे जीवनमानाचा खर्च वाढतो, ज्यामुळे तुमचे वडील म्हणून कार्य पूर्वीपेक्षा कठीण होत जाते. अशा परिस्थितीत सक्षम आर्थिक नियोजन करणे हाच एकमेव उपाय आहे. नाही का?