Indian Premier League – New Rules : इंडियन प्रीमियर लीग (IPL) च्या नवीन हंगामाला 31 मार्चपासून सुरुवात होणार आहे. कार्यक्रम सुरू होण्याच्या काही आठवड्यांपूर्वी बीसीसीआयने काही नवीन नियम लागू केले आहेत.
Indian Premier League: नवीन अंपायरिंग सिग्नल्स
सध्या क्रिकेटमध्ये अस्तित्वात असलेल्या 20 हून जास्त अंपायरिंग सिग्नल्समध्ये आता अजून नवीन सिग्नल्सची भर पडणार आहे. आयपीएल 2023 मध्ये, इंपॅक्ट प्लेयरची घोषणा करताना अंपायर दोन्ही हात वर करून क्रॉस दिसतीसिग्नल दाखवितांना दिसतील. इम्पॅक्ट प्लेयर ही एक नवीन संकल्पना आहे जी भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळाच्या (बीसीसीआय) म्हणण्यानुसार खेळात एक नवीन रणनीतिक/व्यूहात्मक परिमाण आणेल.
प्लेइंग इलेव्हन घोषणेचा नवीन नियम
इंडियन प्रीमियर लीग 2023 (Indian Premier League) मध्ये एक नवीन बदल नाणेफेकीच्या वेळीही दिसून येईल जिथे कर्णधारांना नाणीफेकीनंतर त्यांची प्लेइंग इलेव्हन घोषित करण्याची मुभा देईल. आयपीएलचा येणारा हंगाम सतत विकसित होणाऱ्या T20 च्या खेळात काही नाविन्यपूर्ण आयाम जोडेल. नवीन नियमांना लक्षात ठेवूनच संघांना त्यांची रणनीती तयार करावी लागेल आणि सुरवातीला ते आव्हानात्मक ठरू शकते.
हे ही वाचा : आयपीएल २०२३ चे वेळापत्रक
Indian Premier League: काय आहेत नवीन नियम?
बीसीसीआयने फ्रँचायझींना पाठवलेल्या मेलनुसार, नाणेफेकीनंतर कर्णधार त्यांची प्लेइंग इलेव्हन निवडू शकतात. हा नियम अलीकडेच SA20 मध्ये वापरण्यात करण्यात आला होता. यापूर्वी, कर्णधारांना नाणेफेकीपूर्वी इलेव्हनची घोषणा करावी लागत होती. आणखी एक नवीन नियम म्हणजे डीआरएसची व्याप्ती वाढवणे. सध्या डीआरएसचा वापर फक्त आउट होण्याच्या निर्णयांसाठी केला जातो पण आता त्याच्या कक्षेत नो बॉल आणि वाइड बॉल ही येतील. “खेळाडूला मैदानावरील पंचांनी वाइड किंवा नो बॉलबाबत घेतलेल्या कोणत्याही निर्णयाचे पुनरावलोकन करण्याची परवानगी देखील दिली जाऊ शकते,” असे खेळण्याच्या स्थितीत म्हटले आहे. हा बदल सध्या सुरु असलेल्या महिला प्रीमियर लीग मध्येही करण्यात आला होता आणि त्याचा फायदाही काही संघाना झाला.
Indian Premier League: टॉसचे नवीन नियम
बीसीसीआय म्हणते: “सध्या कर्णधारांना नाणेफेकीपूर्वी संघांची अदलाबदल करावी लागते, नाणेफेक झाल्यानंतर लगेचच संघांची अदलाबदल करण्यासाठी हे बदलण्यात आले आहे, ज्यामुळे संघ प्रथम फलंदाजी करत आहेत की गोलंदाजी करत आहेत यावर अवलंबून सर्वोत्तम 11 निवडू शकतात. हा बदल संघांना त्यांच्या Impact Player ची योजना आखण्यासाठीही मदत करेल.”
प्रत्येक कर्णधाराकडे दोन टीम शिट्स असतील :
(a) प्लेइंग इलेव्हन आणि त्यांनी प्रथम फलंदाजी केल्यास 5 सदस्य.
(b) प्लेइंग इलेव्हन आणि 5 सदस्य त्यांनी प्रथम गोलंदाजी केल्यास.
नाणेफेकीच्या निकालावर कुठला संघ निवडायचा हे कर्णधार ठरवेल आणि त्याप्रमाणे टीम शिट मॅच रेफरी आणि प्रतिस्पर्धी कर्णधाराला दिली जाईल.
प्लेइंग कंडिशन क्लॉज 1.2.1 नुसार, “प्रत्येक कर्णधाराला नाणेफेकीनंतर 11 खेळाडू आणि जास्तीत जास्त 5 पर्यायी क्षेत्ररक्षक समाविष्ट असलेली टीम शिट आयपीएल मॅच रेफरीला लिखित स्वरूपात द्यावी लागेल.”
“क्लॉज 1.2.9 मध्ये नमूद केल्याप्रमाणे प्लेइंग इलेव्हनच्या कोणत्याही सदस्याला नामांकनानंतर आणि खेळ सुरू होण्यापूर्वी विरोधी कर्णधाराच्या संमतीशिवाय बदलता येणार नाही,” असे त्यात नमूद केले आहे.
याचाच अर्थ असा होतो की, नाणेफेकीनंतर, जर एखाद्या कर्णधाराला परिस्थितीच्या मागणीनुसार अकरामध्ये बदल करणे आवश्यक आहे असे वाटत असेल, तर तो सामना सुरू होईपर्यंत तसे करण्यास मोकळा आहे.
कधी येऊ शकतो इम्पॅक्ट प्लेअर?
इम्पॅक्ट प्लेअर (Impact Player) ची सुविधा हा या IPL च्या हंगामामधील सर्वात मोठा बदल असणार आहे. “कर्णधार इम्पॅक्ट प्लेअरला अंपायरकडे नामनिर्देशित करेल आणि अंपायर दोन्ही हातवर करून क्रॉस साईन दाखवीत इंपॅक्ट प्लेअरचा संकेत देईल,” असे बीसीसीआयने नमूद केले आहे. ते पुढे म्हणतात, “इम्पॅक्ट प्लेअरची ओळख “इम्पॅक्ट प्लेअरची ओळख (i) डाव सुरू होण्यापूर्वी; किंवा (ii) षटक पूर्ण झाल्यानंतर; किंवा (iii) फलंदाजाच्या बाबतीत, विकेट पडल्यावर किंवा फलंदाज निवृत्त झाल्यावर, षटकाच्या दरम्यान कधीही (खालील क्लॉज 1.8 (iv) मध्ये प्रदान केल्याप्रमाणे). गोलंदाजी संघाला विकेट पडताना एक प्रभावशाली खेळाडू देखील मिळू शकतो, परंतु त्या प्रभावशाली खेळाडूला त्या षटकातील उर्वरित चेंडू टाकण्याची परवानगी दिली जाणार नाही. जर विकेट मधल्या षटकात पडली असेल.”
BCCI ने इंपॅक्ट प्लेयरचे नवीन अंपायर सिग्नल आणि नियमांची ओळख करून देणार्‍या नोटमध्ये म्हटले आहे की ते “आयपीएलचे स्थान नाविन्यपूर्ण क्रिकेटमध्ये आघाडीवर नेईल आणि T20 फॉरमॅटची उत्क्रांती सुरू ठेवेल.”
इम्पॅक्ट प्लेअर (Impact Player) बाबतचे नियम
- नाणेफेकीच्या वेळी संघांना प्लेइंग इलेव्हन आणि पाच पर्याय ठरविणे आवश्यक आहे. सांघिक पत्रकातटीम शिट मध्ये नाव दिलेल्या पर्यायांपैकी फक्त एकच खेळाडू ‘इम्पॅक्ट प्लेअर’ म्हणून वापरला जाऊ शकेल.
- दोन्ही संघांना प्रत्येक सामन्यात एक ‘इम्पॅक्ट प्लेअर’ (Impact Player) वापरण्याची परवानगी आहे. तथापि, ते सक्तीचे नाही. त्यांना इम्पॅक्ट प्लेअर (Impact Player) वापरायचा की नाही हे संघांवर अवलंबून आहे.
- महत्त्वाचे म्हणजे, इम्पॅक्ट प्लेअर (“रिप्लेस्ड प्लेअर”) ने बदललेला खेळाडू यापुढे उर्वरित सामन्यात भाग घेऊ शकत नाही आणि त्याला पर्यायी क्षेत्ररक्षक म्हणूनही परतण्याची परवानगी नाही, बीसीसीआयने पुढे स्पष्ट केले.
- मधल्या षटकात क्षेत्ररक्षण करताना एखादा खेळाडू जखमी झाल्यास, संघाने त्याच्या जागी इम्पॅक्ट प्लेअरची ओळख करून दिल्यास तो जखमी खेळाडू यापुढे सामन्यात भाग घेऊ शकत नाही. अन्यथा, इम्पॅक्ट प्लेअर केवळ वर नमूद केलेल्या पद्धतीने सादर केला जाऊ शकतो.
- प्लेइंग इलेव्हनमध्ये चार विदेशी खेळाडूंपेक्षा कमी खेळाडू असले तरच परदेशी खेळाडूला ‘इम्पॅक्ट प्लेअर’ म्हणून आणले जाऊ शकते अन्यथा ‘इम्पॅक्ट प्लेअर’ केवळ भारतीय खेळाडूच असू शकतो.
- एखाद्या संघाने सुरुवातीच्या इलेव्हनमध्ये चार पेक्षा कमी परदेशी खेळाडूंना नॉमिनेट केले तरच परदेशातील खेळाडूचा इम्पॅक्ट प्लेअर (Impact Player) म्हणून वापर केला जाऊ शकतो. केवळ एक विदेशी खेळाडू जो टीम शिट मध्ये नाव असलेल्या पाच पर्यायांचा भाग आहे तो प्रभाव खेळाडू म्हणून वापरला जाऊ शकतो. एखाद्या संघाने एखाद्या परदेशातील खेळाडूची एखाद्या सामन्यात इम्पॅक्ट प्लेअर (Impact Player) म्हणून ओळख करून दिली, तर कोणत्याही परिस्थितीत पाचवा परदेशी खेळाडू मैदानात उतरू शकत नाही.
- केवळ कर्णधार मैदानावरील पंच किंवा चौथ्या पंचाला, विकेट पडल्यावर किंवा फलंदाज निवृत्त झाल्यावर षटकाच्या वेळी किंवा डावाच्या विश्रांतीच्या वेळी, इम्पॅक्ट प्लेयरच्या परिचयाबद्दल सूचित करू शकतो.
- गेममध्ये इम्पॅक्ट प्लेयरची एंट्री झाल्यानंतर, हा खेळाडू फलंदाजी करू शकतो आणि डावातली 4 षटके पूर्ण टाकू शकतो.