Chandrayaan-3 First Observations | चंद्रयान-३ ने पाठविले पहिले निष्कर्ष : भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (ISRO) वैज्ञानिक सध्या चंद्रावर संशोधन करीत आहेत. चंद्रयान-३ (Chandrayaan-3) मोहिमेबद्दल रोज नवीन अपडेटही देत आहेत. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर अभ्यास करण्यासाठी पाठविलेल्या प्रज्ञान रोव्हरने आपले पहिले निष्कर्ष पाठविले आहेत. रोव्हर आणि अंतराळ यानाकडे चंद्राविषयी जाणून घेण्यासाठी विशेष साधने आहेत. यापैकी एका साधनाला ‘शुद्ध’ साधन म्हणतात, जे चंद्राचे तापमान किती गरम किंवा थंड आहे हे मोजते. शुद्ध उपकरणाने चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावरील तापमानाची नोंद केली आणि त्याचे निष्कर्ष इस्रोला सांगितले. शास्त्रज्ञ ChaSTE नावाच्या एका विशेष साधनाचा वापर करून चंद्रावरील जमीन किती उष्ण किंवा थंड आहे याचा मागोवा घेत आहेत.
चंद्राचे दक्षिण ध्रुवावरील तापमान
चंद्रयान-३ (Chandrayaan-3) ने रविवारी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाच्या पृष्ठभागाच्या तपमानावर पहिले निष्कर्ष पाठवल्यानंतर, शास्त्रज्ञांनी सांगितले की पृष्ठभागाजवळचे तापमान 70 अंश सेल्सिअस असेल अशी अपेक्षा नाही. चंद्रयान 3 ज्या पृष्ठभागावर उतरले आणि त्याचे प्रयोग सुरू आहेत, त्या पृष्ठभागाचे तापमान 20 अंश सेंटीग्रेड ते 30 अंश दरम्यान असण्याचा अंदाज आहे. आपल्या सर्वांचा असा विश्वास होता की पृष्ठभागावरील तापमान सुमारे 20 अंश सेंटीग्रेड ते 30 अंश सेंटीग्रेड असू शकते, परंतु ते 70 अंश सेंटीग्रेड आहे.
इस्रोचे शास्त्रज्ञ बी एच दारुकेशा म्हणाले, ‘हे आश्चर्यकारकपणे आमच्या अपेक्षेपेक्षा जास्त आहे. पृथ्वीवर, क्वचितच अशी भिन्नता आहे आणि म्हणूनच चंद्रयान-३ (Chandrayaan-3) चे पहिले निष्कर्ष खूप मनोरंजक आहेत. “जेव्हा आपण पृथ्वीच्या आत दोन ते तीन सेंटीमीटर जातो तेव्हा आपल्याला दोन ते तीन अंश सेंटीग्रेड तफावत दिसत नाही, तर तिथे (चंद्रावर) 50 अंश सेंटीग्रेडचा फरक आढळला आहे जो मनोरंजक आहे.”
दक्षिण ध्रुवाभोवती चंद्राच्या पृष्ठभागावरील तापमानातील फरक -70 ° से ते -10 ° से पर्यंत असतो. ISRO च्या चंद्रयान 3 च्या सौजन्याने जगातील वैज्ञानिकांना प्रथमच अशी माहिती मिळाली.
चंद्राच्या पृष्ठभागावरील तापमानातील फरकामध्ये काय आढळले?
इस्रोने जारी केलेला आलेख चंद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान वेगवेगळ्या खोलीवर विक्रम पेलोडद्वारे तपासलेला दाखवतो. तक्त्यानुसार, जमिनीवर तापमान ५० अंश सेल्सिअसच्या आसपास राहते आणि २० सें.मी.च्या उंचीवर ते ६० अंशापेक्षा जास्त वाढते. -80 सेमी खोलीवर, जे जमिनीच्या खाली आहे, तापमान -10 अंश सेल्सिअसपर्यंत घसरते.
वंदे महाराष्ट्र (Vande Maharashtra) ला मिळालेल्या माहिती नुसार, चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर १४ दिवस प्रकाश आणि चौदा दिवस अंधार असतो. सध्या चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर सूर्यप्रकाश म्हणजेच दिवस आहे असे म्हणता येईल. चंद्रावरच्या दक्षिण ध्रुवाच्या तापमानाची ही नोंद दिवसा केली गेली आहे. चंद्रयान-३ च्या ‘सॉफ्ट लँडिंग’साठी दक्षिण ध्रुवाची निवड करण्याचे कारण सांगून इस्रोचे अध्यक्ष एस सोमनाथ यांनी सांगितले होते की, दक्षिण ध्रुव सूर्याद्वारे कमी प्रकाशमान आहे.
हे ही वाचा : चंद्रयान-3 मोहिमेची संपूर्ण टाइमलाईन
इस्रोने प्रसिद्ध केला तापमानातील फरकाचा आलेख
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) रविवारी चंद्राच्या पृष्ठभागावरील तापमानातील फरकाचा आलेख प्रसिद्ध केला. अंतराळ संस्थेच्या एका वरिष्ठ शास्त्रज्ञाने चंद्रावर आतापर्यंतचे सर्वाधिक तापमान नोंदवल्याबद्दल आश्चर्य व्यक्त केले आहे. नॅशनल स्पेस एजन्सीच्या म्हणण्यानुसार, चंद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान समजून घेण्यासाठी, चंद्र पृष्ठभाग थर्मो फिजिकल एक्सपेरिमेंट (CHEST) ने दक्षिण ध्रुवाभोवती चंद्राच्या वरच्या मातीचे तापमान मोजले. चंद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान समजून घेण्यासाठी, CHEST ने ध्रुवाभोवती चंद्राच्या आवरणाचे तापमान प्रोफाइल मोजले.
दक्षिण ध्रुवावर उतरणारा जगातील पहिला देश
अंतराळ संशोधनात मोठी झेप घेत, 23 ऑगस्ट रोजी भारताचे चंद्रयान-३ (Chandrayaan-3) चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरले, ज्यामुळे भारत चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरणारा जगातील पहिला आणि चंद्रावर यशवीपणे उतरणारा जगातील चौथा देश बनला आहे. चंद्रयान-3 ने आपल्या नियोजित वेळेप्रमाणे चंद्राच्या पृष्ठभागावर यशस्वी सॉफ्ट लँडिंग केले. चंद्रयान -3 च्या चंद्रावरच्या या लँडिंग साइटला शिवशक्ती पॉइंट असे नाव देण्यात येईल आणि 23 ऑगस्ट हा ‘राष्ट्रीय अवकाश दिवस’ म्हणून साजरा केला जाईल, अशी घोषणा पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी केली.